Auteur: Annejoke Smids
Uitgeverij: Ploegsma, 2009.
Een jeugdboek (12+) waarvan je in zomerse sferen terecht komt is “Bella donna”, dat zich afspeelt in Venetië rond 1750. Marietta is van huis weggelopen en komt in Venetië terecht. Ze vindt er werk als keukenmeid bij een rijke familie. Van haar moeder heeft ze vroeger veel geleerd over kruiden. De moeder des huizes kampt met hevige hoofdpijnen. Marietta maakt voor haar een drankje, en dit schijnt succes te hebben. Een van de dochters van het rijke huisgezin heeft telkens erg hevige menstruatiepijn. Ook voor haar maakt Marietta een drankje dat de pijn verlicht.
Ze raakt goed bevriend met Lucia, het kamermeisje van de dochters van de rijke familie. Lucia is verliefd op Sandro. Op een dag stelt ze Sandro voor aan Marietta. Hij wordt verliefd op Marietta en… de miserie kan beginnen.
Leeservaring
Ik koos het boek omdat ik van historische verhalen hou. De schrijfster was mij onbekend, ik had nooit eerder een boek van haar gelezen. Ik dacht dat het verhaal zou gaan over een heksenjacht. Dit is niet het geval. Er wordt eerder iemand uitgebuit en misbruikt omwille van haar talent en kruidenkennis. Ik vond het een goed boek, aangenaam om te lezen met een vlotte schrijfstijl. Elk hoofdstuk begint met een korte uiteenzetting over een bepaald kruid dat ergens in het hoofdstuk door Marietta gebruikt wordt. Dit vond ik wel leuk. Je leert daardoor iets bij over alternatieve geneeskunde, en geneeskunde is iets dat mij over het algemeen interesseert en kan boeien. Naar het einde toe wordt het spannend en ook de actie blijft niet uit.
Verhaalanalyse
Tijd in het verhaal
Het verhaal speelt zich af in 1750. Hoewel het zich niet echt afspeelt tegen de achtergrond van een bepaalde historische gebeurtenis, heeft er in het verhaal een groot bal plaats, georganiseerd door ene Engelse Lord Howard Cullytruffle of Winfield. Het bal is een van dé gebeurtenissen van het seizoen in het verhaal. (Dit is een fictieve persoon, maar het event kan vergeleken worden met het Carnaval van Venetië.) De mensen tutten zich er behoorlijk voor op. Er worden maskers gedragen. Om de mannen alsnog te kunnen verleiden, druppelen de vrouwen sterk verdunde Belladonna in hun ogen. Belladonna is een uiterst giftig kruid. Wanneer de pupillen ermee in aanraking komen, verwijden ze zich waardoor de dames reeënogen kregen.
Het verhaal wordt chronologisch verteld. Spanning wordt opgedreven. Je bent benieuwd hoe het met Marietta “de gifmengster” zal aflopen.
De verteltijd en de vertelde tijd verhouden zich evenredig tot elkaar. Je kan steeds goed volgen.
Het verhaal moét zich tijdens de middeleeuwen afspelen. Het is immers deze periode die berucht is voor de heksenjachten die er toen plaatsgevonden hebben. Het verhaal zich eerder laten afspelen, zou Marietta niet ‘gevaarlijk’ genoeg maken om de spanning in het verhaal hoog te houden. Het zou haar gewoon een of andere dokter gemaakt hebben, medicijnvrouw of iets dergelijks…niets om jacht op te maken. Het verhaal in deze (onze) tijd laten afspelen, zou datzelfde effect hebben: Marietta zou een of andere goede alternatieve geneeskundige zijn. Geen erg aan… er zijn er zo veel, en men is tegenwoordig vrij deze te raadplegen.
De Ruimte
Het verhaal speelt zich af in Venetië. Ik wist al dat deze stad ‘in het water’ ligt. Wat ik leuk vond was de ‘verklarende woordenlijst’ achteraan in het boek waarin o.a. wordt verteld dat Café Florian het eerste café in Venetië was. Ik vind dit, naast nog enkele andere, een leuk weetje over Venetië. Ook de tekening van Venetië en zijn kanalen schept al onmiddellijk sfeer wanneer je het boek openslaat.
Venetië is een bijzondere en magische stad. De stad is omringd door water en als je op een plattegrond kijkt, zie je dat het de vorm heeft van een vis. De stad is door de jaren heen heel rijk geweest, maar ook heel arm. De laatste hoogtijdagen van de republiek waren rond 1750. Rond 1750 had de stad zo'n 180.000 inwoners, van allemaal verschillende nationaliteiten, onder wie veel kooplui. Er werden goederen van de hele wereld ingevoerd.
Bocca del Leone betekent 'leeuwenbek'. Een Bocca del Leone was een soort grote, vierkante tegel waarin een leeuwenkop was uitgehouwen met een open bek die als brievenbus diende. Je vond deze overal in de stad Venetië. Je kon hier in het geheim aangiften of beschuldigingen in gooien. Als je dacht dat iemand belasting ontdook, bijvoorbeeld, of zijn buurman had vermoord, dan kon je de overheid daarvan vertellen zonder bang te zijn voor vervelende gevolgen voor jezelf. Vóór iemand gearresteerd werd, werd grondig onderzocht of de aanklacht gegrond was. Zo'n systeem zou goed kunnen werken, maar er kan ook gemakkelijk misbruik van gemaakt worden, omdat je mensen kunt beschuldigen van iets wat niet waar is. En soms is het heel moeilijk om dan te bewijzen dat je onschuldig bent. De Leeuwenbekken werden daarom gehaat door de Venetianen. Na de val van de regering in 1797 (toen Napoleon Venetië binnenviel) gingen woedende mensen de straat op om ze met hamers kapot te slaan.
De Raad van Tien was een soort geheime dienst met rechterlijke bevoegdheden, die werd opgericht in de 14e eeuw. Er waren toen heel veel samenzweringen in de stad en men wilde Venetië beschermen tegen vijanden van binnenuit. Mensen waren bang voor de Raad van Tien, die vaak geheime zittingen hield, midden in de nacht. Als iemand ergens van beschuldigd werd, moest de Raad van Tien onderzoek doen, om te zien of het echt waar was.
Lucia maakt misbruik van de Bocca del Leone, omdat ze Marietta gewoon weg wil. Ze geeft Marietta anoniem aan als “gifmengster”, waarop ze wordt gearresteerd en gevangengenomen in de Pozzi.
Deze omstandigheden en sociaal-culturele context vormen dus niet louter een decor, maar bepalen de gebeurtenissen in het verhaal. Het moét zich dus in Venetië afspelen.
Conclusie
Het verhaal moét zich tijdens de middeleeuwen afspelen. Het is immers deze periode die berucht is voor de heksenjachten die er toen plaatsgevonden hebben. Het verhaal zich eerder laten afspelen, zou Marietta niet ‘gevaarlijk’ genoeg maken om de spanning in het verhaal hoog te houden.
Ook de ruimte is goed gekozen, gezien het systeem van de Bocca del Leone en de Raad van Tien en hoe hier misbruik van gemaakt kon worden. De sociaal-culturele context vormt dus niet louter een decor, maar bepaalt de gebeurtenissen in het verhaal..
Het verhaal gaat eerder traag van start en het vraagt een beetje doorzettingsvermogen om door de eerste hoofdstukken heen te raken. Maar het is beslist de moeite om te blijven doorlezen, want eens op gang wordt je meegesleept door de gebeurtenissen die Marietta overkomen.
Speciaal in dit boek vind ik ook de korte uiteenzettingen over een bepaald kruid waarmee elk hoofdstuk begint. Dat kruid wordt dan meestal ergens in het hoofdstuk door Marietta gebruikt. “Bella donna” betekent “mooie vrouw”, maar is ook een uiterst giftig kruid.
Het is een ontspannend boek, maar met toch dát tikkeltje meer.
Verkrijgbaar via Bol.com voor een prikprijsje van nog geen vijf euro.
Ook te downloaden als e-book (onderste link).
